Các Chế Độ BHXH Bắt Buộc Người Lao Động Được Hưởng

Các Chế Độ BHXH Bắt Buộc Người Lao Động Được Hưởng là nội dung quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội, được pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động.

Khi tham gia BHXH bắt buộc, người lao động sẽ được bảo đảm thu nhập và hỗ trợ tài chính trong nhiều trường hợp như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí hay tử tuất.

Đây không chỉ là quyền lợi thiết thực, mà còn là nền tảng an toàn giúp ổn định đời sống và góp phần xây dựng môi trường lao động bền vững.

Bài viết dưới đây, Leanh.edu.vn sẽ phân tích chi tiết từng chế độ để người lao động hiểu rõ quyền lợi mình được hưởng.

Các Chế Độ BHXH Bắt Buộc Người Lao Động Được Hưởng

5 chế độ BHXH bắt buộc mà người lao động được hưởng bao gồm:

1. Chế độ Ốm đau: 

Chế độ ốm đau là sự chia sẻ của cộng đồng tham gia BHXH, nhằm mục đích bù đắp một phần thu nhập bị mất cho người lao động khi họ phải tạm thời nghỉ việc để điều trị bệnh tật hoặc chăm sóc con nhỏ bị ốm. Đây là một trong những chế độ được sử dụng thường xuyên nhất, thể hiện tính nhân văn sâu sắc của chính sách bảo hiểm.

Điều kiện để được hưởng chế độ ốm đau

Để được cơ quan BHXH chi trả trợ cấp, người lao động cần đáp ứng các điều kiện sau:

Đối với bản thân người lao động: Phải đang tham gia BHXH bắt buộc và không may bị ốm đau, tai nạn (không phải tai nạn lao động) dẫn đến phải nghỉ việc. Việc nghỉ này phải có giấy xác nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền theo quy định của Bộ Y tế.

Đối với trường hợp chăm sóc con: Phải đang tham gia BHXH bắt buộc, phải nghỉ việc để chăm sóc con dưới 07 tuổi bị ốm đau và có giấy xác nhận của cơ sở y tế.

Thời gian và mức hưởng trợ cấp ốm đau

Thời gian và mức hưởng được quy định rất rõ ràng, phụ thuộc vào thời gian đóng BHXH và điều kiện làm việc.

Thời gian hưởng tối đa trong một năm:

• 30 ngày: nếu đã đóng BHXH dưới 15 năm (trong điều kiện làm việc bình thường).
• 40 ngày: nếu đã đóng BHXH từ đủ 15 năm đến dưới 30 năm.
• 60 ngày: nếu đã đóng BHXH từ đủ 30 năm trở lên.

Lưu ý: Đối với người lao động làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, thời gian hưởng sẽ được cộng thêm 10 ngày/năm.

Mức hưởng trợ cấp:

Công thức tính mức hưởng cho mỗi ngày nghỉ là:

Mức hưởng = 75% x (Tiền lương tháng đóng BHXH của tháng liền kề trước khi nghỉ) / 24

Ví dụ: Chị A có mức lương đóng BHXH tháng 8/2025 là 10.000.000 VNĐ. Tháng 9/2025, chị A bị ốm và phải nghỉ việc 5 ngày, có giấy chứng nhận của bệnh viện. Mức trợ cấp chị A nhận được là: (10.000.000 / 24) x 75% x 5 ngày = 1.562.500 VNĐ.

Hồ sơ và thủ tục giải quyết

Thủ tục hưởng chế độ ốm đau tương đối đơn giản. Người lao động cần nộp cho người sử dụng lao động các giấy tờ sau:

• Bản chính Giấy chứng nhận nghỉ việc hưởng BHXH.
• Trường hợp điều trị nội trú cần có bản chính hoặc bản sao Giấy ra viện.

Sau đó, người sử dụng lao động có trách nhiệm hoàn thiện hồ sơ và nộp cho cơ quan BHXH để giải quyết.

>>>>> Xem nhiều: Khóa học hành chính nhân sự ở Hà Nội

2. Chế độ Thai sản:

Chế độ thai sản mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đảm bảo sức khỏe và tài chính cho lao động nữ trong giai đoạn mang thai, sinh con và nuôi con nhỏ. Chính sách này cũng thể hiện sự chia sẻ trách nhiệm của cộng đồng và xã hội, đồng thời khuyến khích cả lao động nam tham gia chăm sóc gia đình.

Điều kiện hưởng chế độ thai sản

Đối với lao động nữ sinh con: Phải đóng BHXH từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi.

Đối với lao động nam: Phải đang đóng BHXH và có vợ sinh con.

Tổng hợp các quyền lợi và mức hưởng chi tiết

Chế độ thai sản bao gồm nhiều khoản trợ cấp giá trị:

Trợ cấp khi đi khám thai: Lao động nữ được nghỉ việc 05 lần để đi khám thai, mỗi lần 01 ngày.

Thời gian nghỉ việc khi sinh con: Lao động nữ được nghỉ 06 tháng trước và sau khi sinh. Trường hợp sinh đôi trở lên, từ con thứ hai trở đi, cứ mỗi con, người mẹ được nghỉ thêm 01 tháng.

Trợ cấp một lần khi sinh con: Bằng 02 lần mức lương cơ sở tại tháng lao động nữ sinh con.

Ghi chú: Mức lương cơ sở tại thời điểm viết bài là 1.800.000 VNĐ/tháng. Mức này có thể được điều chỉnh theo quy định của Chính phủ.

Ví dụ: Nếu sinh con trong năm 2025 và lương cơ sở là 1.800.000 VNĐ, mức trợ cấp một lần là 2 x 1.800.000 = 3.600.000 VNĐ.

Mức hưởng trợ cấp thai sản (lương trong 6 tháng nghỉ):

Mức hưởng = 100% x (Mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của 06 tháng trước khi nghỉ)

Chế độ cho lao động nam: Khi vợ sinh con, lao động nam được nghỉ việc hưởng nguyên lương từ 05 đến 14 ngày làm việc, tùy thuộc vào việc vợ sinh thường hay sinh phẫu thuật, sinh một con hay sinh nhiều con.

Các Chế Độ BHXH Bắt Buộc Người Lao Động Được Hưởng

3. Chế độ Tai nạn lao động, Bệnh nghề nghiệp (TNLĐ, BNN)

Đây là chế độ bảo hiểm đặc thù, bảo vệ người lao động trước những rủi ro nghiêm trọng nhất liên quan trực tiếp đến quá trình làm việc. Chế độ này không chỉ hỗ trợ chi phí y tế, phục hồi chức năng mà còn bù đắp tổn thất về thu nhập và sức khỏe lâu dài.

Điều kiện được xác định là TNLĐ, BNN

Người lao động được hưởng chế độ khi gặp phải một trong các trường hợp sau:

• Bị tai nạn tại nơi làm việc và trong giờ làm việc.
• Bị tai nạn ngoài nơi làm việc hoặc ngoài giờ làm việc khi đang thực hiện công việc theo yêu cầu của người sử dụng lao động.
• Bị tai nạn trên tuyến đường đi từ nơi ở đến nơi làm việc hoặc từ nơi làm việc về nơi ở trong khoảng thời gian và tuyến đường hợp lý.
• Bị mắc bệnh nghề nghiệp thuộc danh mục do Bộ Y tế ban hành.

Các khoản trợ cấp và mức hưởng

Tùy thuộc vào mức độ suy giảm khả năng lao động (được xác định qua giám định y khoa), người lao động sẽ nhận được các khoản trợ cấp khác nhau:

Thanh toán chi phí y tế: Được thanh toán toàn bộ chi phí y tế từ sơ cứu, cấp cứu đến khi điều trị ổn định.

Trợ cấp một lần: Áp dụng khi bị suy giảm khả năng lao động từ 5% đến 30%. Mức hưởng được tính dựa trên mức suy giảm và số năm đã đóng BHXH.

Trợ cấp hằng tháng: Áp dụng khi bị suy giảm khả năng lao động từ 31% trở lên. Mức hưởng hằng tháng được tính theo tỷ lệ phần trăm của mức lương cơ sở, tương ứng với mức độ suy giảm.

Các hỗ trợ khác: Ngoài ra còn có trợ cấp phục vụ (nếu suy giảm 81% trở lên và cần người chăm sóc), hỗ trợ mua phương tiện trợ giúp sinh hoạt, và trợ cấp khi người lao động chết do TNLĐ, BNN.

4. Chế độ Hưu trí: 

Chế độ hưu trí là mục tiêu dài hạn và quan trọng nhất của việc tham gia BHXH. Lương hưu là nguồn thu nhập ổn định, giúp người lao động đảm bảo cuộc sống khi không còn khả năng làm việc, giảm bớt gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Điều kiện để được hưởng lương hưu

Để được hưởng lương hưu hằng tháng, người lao động cần đáp ứng đồng thời hai điều kiện về tuổi đời và thời gian đóng BHXH:

Điều kiện về thời gian đóng BHXH: Có đủ 20 năm đóng BHXH bắt buộc trở lên.

Điều kiện về tuổi nghỉ hưu: Đủ tuổi nghỉ hưu theo lộ trình quy định tại Bộ luật Lao động 2019.

Lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu năm 2025:

• Đối với lao động nam (điều kiện làm việc bình thường): 61 tuổi 03 tháng.
• Đối với lao động nữ (điều kiện làm việc bình thường): 56 tuổi 08 tháng.

Lưu ý: Tuổi nghỉ hưu sẽ tiếp tục tăng cho đến khi nam đủ 62 tuổi vào năm 2028 và nữ đủ 60 tuổi vào năm 2035.

Cách tính lương hưu chi tiết

Công thức tính lương hưu được xác định như sau:

Lương hưu hằng tháng = Tỷ lệ hưởng lương hưu x Mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH

Cách tính tỷ lệ hưởng:

Tỷ lệ hưởng tối thiểu là 45%, tương ứng với 20 năm đóng BHXH đối với nam và 15 năm đối với nữ.

Sau đó, cứ mỗi năm đóng BHXH thêm, tỷ lệ hưởng được cộng thêm 2%.

Tỷ lệ hưởng tối đa là 75%.

Mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH: Là mức bình quân của toàn bộ quá trình đóng BHXH của người lao động (có tính đến yếu tố trượt giá).

5. Chế độ Tử tuất:

Khi người lao động không may qua đời, chế độ tử tuất sẽ là nguồn hỗ trợ tài chính kịp thời cho thân nhân của họ, giúp gia đình trang trải chi phí mai táng và ổn định cuộc sống trong giai đoạn khó khăn.

Điều kiện hưởng chế độ

Thân nhân của người lao động sẽ được hưởng chế độ khi người lao động qua đời thuộc một trong các trường hợp:

• Đang đóng BHXH bắt buộc.
• Đang bảo lưu thời gian đóng BHXH.
• Đang hưởng lương hưu hoặc trợ cấp TNLĐ, BNN hằng tháng.

Các loại trợ cấp tử tuất

Trợ cấp mai táng: Bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng mà người lao động qua đời. Khoản trợ cấp này được chi trả cho người lo mai táng.

Trợ cấp tuất hằng tháng:

Đối tượng hưởng: Con chưa đủ 18 tuổi; vợ hoặc chồng, cha đẻ, mẹ đẻ không có thu nhập hoặc thu nhập hằng tháng thấp hơn mức lương cơ sở...

Mức hưởng: Bằng 50% mức lương cơ sở/thân nhân. Nếu không có người trực tiếp nuôi dưỡng thì mức hưởng là 70%.

Trợ cấp tuất một lần: Áp dụng cho các gia đình không đủ điều kiện hưởng trợ cấp hằng tháng. Mức hưởng được tính dựa trên số năm đã đóng BHXH.

»»» Tham khảo: 

• Sự Khác Biệt Giữa Chậm Đóng và Trốn Đóng BHXH Theo Luật Mới
• Cách Tách Phụ Cấp Để Tối Ưu Chi Phí BHXH Cho Doanh Nghiệp
• Hợp Đồng Thử Việc Có Phải Đóng BHXH Không
• 7 Sai Lầm Khi Làm BHXH Cho Nhân Viên Mới Vào Làm
• Cách Chuẩn Bị Hồ Sơ Khi Thanh Tra BHXH Đến Kiểm Tra

Trách Nhiệm Đóng BHXH

Để được hưởng đầy đủ 5 chế độ trên, việc đóng BHXH đúng và đủ là điều kiện tiên quyết. Trách nhiệm này thuộc về cả người lao động và người sử dụng lao động.

• Tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc hiện hành (tổng cộng 32%):
• Người sử dụng lao động đóng: 21.5% vào các quỹ: Hưu trí-tử tuất (14%), Ốm đau-thai sản (3%), TNLĐ-BNN (0.5%), BHYT (3%).
• Người lao động đóng: 10.5% vào các quỹ: Hưu trí-tử tuất (8%), BHYT (1.5%), BHTN (1%).

Trách nhiệm của người sử dụng lao động: Phải đăng ký tham gia BHXH cho người lao động trong vòng 30 ngày kể từ ngày hợp đồng lao động có hiệu lực; hằng tháng trích tiền lương của người lao động và phần của doanh nghiệp để đóng đầy đủ, đúng hạn cho cơ quan BHXH.

Trách nhiệm của người lao động: Cung cấp thông tin cá nhân chính xác; chủ động theo dõi quá trình đóng BHXH của mình thông qua ứng dụng VssID hoặc các kênh tra cứu khác để đảm bảo quyền lợi không bị ảnh hưởng.

Những Câu Hỏi Thường Gặp Về Chế Độ BHXH Bắt Buộc Người Lao Động Được Hưởng

Làm sao để tra cứu quá trình đóng BHXH của mình?

Bạn có thể tra cứu dễ dàng qua ứng dụng VssID - Bảo hiểm xã hội số, Cổng thông tin điện tử của BHXH Việt Nam, hoặc soạn tin nhắn theo cú pháp do BHXH Việt Nam cung cấp.

Công ty không đóng BHXH cho người lao động thì phải làm gì?

Đầu tiên, bạn nên đối thoại trực tiếp với bộ phận nhân sự hoặc ban lãnh đạo. Nếu không được giải quyết, bạn có quyền gửi đơn khiếu nại đến Thanh tra Sở Lao động - Thương binh và Xã hội hoặc khởi kiện ra Tòa án nhân dân cấp huyện nơi công ty đặt trụ sở.

Nghỉ việc có được hưởng BHXH một lần không và điều kiện là gì?

Người lao động được rút BHXH một lần sau 01 năm nghỉ việc và không tiếp tục tham gia BHXH nếu có yêu cầu. Ngoài ra, một số trường hợp đặc biệt khác như ra nước ngoài định cư, mắc bệnh hiểm nghèo cũng được giải quyết hưởng một lần.

Nắm vững 5 chế độ BHXH bắt buộc mà người lao động được hưởng không chỉ là việc tìm hiểu thông tin, mà là trang bị cho mình một công cụ pháp lý mạnh mẽ để bảo vệ bản thân và gia đình. Đây là những quyền lợi chính đáng được pháp luật bảo vệ, là thành quả của quá trình lao động và đóng góp của chính bạn. Người lao động thông thái là người chủ động tìm hiểu, theo dõi và yêu cầu thực hiện đúng các quy định về BHXH. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại liên hệ với bộ phận nhân sự của công ty hoặc cơ quan BHXH gần nhất để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề này, hãy để lại bình luận bên dưới. Các chuyên gia nhân sự của Lê Ánh HR luôn sẵn sàng lắng nghe và giải đáp!

Lê Ánh HR - Nơi đào tạo hành chính nhân sự uy tín nhất hiện nay, đã tổ chức thành công rất nhiều khóa học hành chính nhân sự tại Hà Nội/TPHCM và Online, khóa học C&B, khóa học C&B chuyên sâu, khóa học bảo hiểm xã hội, khóa học thuế TNCN chuyên sâu, khoá học chuyên viên tuyển dụng, khóa học xây dựng ứng dụng KPI và BSC khóa học quản trị hành chính văn phòng ... và hỗ trợ nghiệp vụ thực tế cho hàng nghìn học viên.

Để biết thông tin chi tiết, bạn vui lòng liên hệ với chúng tôi theo số hotline: 0904.84.8855 để được tư vấn trực tiếp về các khoá học này.

Ngoài các khóa học hành chính nhân sự chất lượng thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học kế toán online - offline, khóa học xuất nhập khẩu online/offline chất lượng tốt nhất hiện nay.

Thực hiện bởi: LÊ ÁNH HR - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO NGHIỆP VỤ HÀNH CHÍNH NHÂN SỰ SỐ 1 VIỆT NAM